درمان شانه یخ زده با اگزوزوم تراپی

شانه یخ زده چیست؟

شانه یخ زده (Frozen Shoulder) که در پزشکی به نام کپسولیت چسبنده (Adhesive Capsulitis) شناخته می‌شود، یک بیماری دردناک و محدودکننده حرکت است که مفصل شانه را درگیر می‌کند. در این بیماری، به دلایل مختلف از جمله التهاب و تغییرات فیبروتیک در کپسول مفصل شانه، بافت‌های اطراف مفصل سفت و ضخیم می‌شوند و یک حالت چسبندگی بین ساختارهای مختلف ایجاد می‌شود. این فرآیند باعث می‌شود دامنه حرکتی مفصل به شدت کاهش یابد، و بیمار حتی در انجام حرکات ساده‌ای مثل بالا بردن دست یا چرخش بازو دچار مشکل و درد شود. بیماری معمولاً به صورت تدریجی شروع می‌شود و می‌تواند چندین ماه یا حتی چند سال ادامه یابد.

شانه یخ زده اغلب در سه مرحله کلی تقسیم‌بندی می‌شود: مرحله اولیه که با درد و التهاب شدید همراه است و به آن مرحله یخ زدن (Freezing) گفته می‌شود، مرحله دوم یا مرحله یخ زده (Frozen) که در آن درد کمتر می‌شود اما خشکی و محدودیت حرکتی به اوج می‌رسد، و مرحله سوم یا مرحله ذوب شدن (Thawing) که طی آن به مرور زمان دامنه حرکتی بهبود می‌یابد. علت دقیق ایجاد این بیماری مشخص نیست، اما عواملی مانند دیابت، مشکلات تیروئیدی، ضربه یا جراحی‌های شانه، و بیماری‌های التهابی می‌توانند احتمال بروز آن را افزایش دهند. شانه یخ زده در زنان و افراد میانسال شایع‌تر است و می‌تواند تأثیر قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد داشته باشد.

علت شانه یخ زده چیست ؟

علت دقیق بروز شانه یخ زده (Frozen Shoulder) هنوز به طور کامل مشخص نشده است، اما شواهد نشان می‌دهد که این بیماری معمولاً در نتیجه ترکیبی از عوامل التهابی، فیبروزی و مکانیکی به وجود می‌آید. در بسیاری از موارد، شانه یخ زده به دنبال یک آسیب یا بی‌تحرکی طولانی مدت مفصل شانه رخ می‌دهد. به عنوان مثال، افرادی که به دلیل شکستگی، جراحی یا آسیب‌های دیگر برای مدت طولانی مفصل شانه خود را حرکت نمی‌دهند، در معرض خطر بالاتری برای ابتلا به این بیماری هستند. التهاب مزمن در بافت‌های نرم اطراف مفصل شانه (مانند کپسول مفصل) باعث ضخیم شدن و سفت شدن این بافت‌ها می‌شود و به مرور زمان حرکت شانه محدود می‌شود. این التهاب و چسبندگی، به‌ویژه در فضای محدود مفصل شانه، باعث می‌شود که بافت‌های مختلف به یکدیگر بچسبند و دامنه حرکت طبیعی مفصل مختل شود.

علاوه بر بی‌حرکتی و آسیب، برخی بیماری‌های زمینه‌ای نیز می‌توانند خطر بروز شانه یخ زده را افزایش دهند. به طور خاص، دیابت یکی از مهم‌ترین عوامل خطر برای بروز این بیماری محسوب می‌شود، به طوری که شیوع شانه یخ زده در بیماران دیابتی چندین برابر افراد عادی است. همچنین، مشکلات تیروئیدی (چه کم‌کاری و چه پرکاری تیروئید)، بیماری‌های قلبی، پارکینسون، و سایر اختلالات سیستمیک می‌توانند با شانه یخ زده ارتباط داشته باشند. به نظر می‌رسد که در برخی موارد، پاسخ ایمنی غیرطبیعی بدن، التهاب مزمن و تولید بیش از حد کلاژن در بافت‌های مفصل شانه، باعث ایجاد تغییرات فیبروتیک و سفت شدن کپسول مفصلی می‌شود که در نهایت به بروز شانه یخ زده منجر می‌شود. به همین دلیل، شانه یخ زده را یک بیماری پیچیده با دلایل چندعاملی می‌دانند که می‌تواند هم به صورت اولیه (ایدیوپاتیک) و هم به دنبال سایر مشکلات رخ دهد.

تاثیر اگزوزوم تراپی در درمان شانه یخ زده

اگزوزوم‌تراپی (Exosome Therapy) یکی از روش‌های نوین در حوزه پزشکی بازساختی است که بر پایه استفاده از نانوذرات زیستی بسیار کوچکی به نام اگزوزوم بنا شده است. اگزوزوم‌ها توسط سلول‌ها (به‌ویژه سلول‌های بنیادی مزانشیمی) ترشح می‌شوند و حاوی ترکیبات فعالی مانند پروتئین‌ها، RNAهای پیام‌رسان و میکرو RNAها هستند. این ذرات ریز می‌توانند نقش مهمی در تنظیم عملکرد سیستم ایمنی، کاهش التهاب و ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده ایفا کنند. در بیماری شانه یخ زده، که با التهاب مزمن و تشکیل بافت فیبروتیک در مفصل شانه همراه است، استفاده از اگزوزوم‌ها با هدف تعدیل این پاسخ‌های غیر طبیعی و تحریک بازسازی بافت‌ها می‌تواند بسیار مؤثر باشد.

یکی از کلیدی‌ترین ویژگی‌های اگزوزوم‌ها، توانایی آن‌ها در ارسال سیگنال‌های ضدالتهابی به سلول‌های ایمنی مانند ماکروفاژهاست. این فرآیند باعث کاهش تولید سیتوکین‌های التهابی نظیر IL-6 و TNF-α می‌شود که در مرحله فعال بیماری شانه یخ زده نقش مهمی در تخریب و سفت شدن بافت مفصلی دارند. همچنین، اگزوزوم‌ها قادرند تولید فاکتورهای ضدفیبروزی را تحریک کرده و از افزایش غیرطبیعی کلاژن و چسبندگی بافتی جلوگیری کنند. این اثرات می‌توانند به‌ویژه در مراحل ابتدایی بیماری، از پیشرفت آن جلوگیری کرده و حتی باعث معکوس شدن روند سفتی مفصل شوند.

در برخی مطالعات پیش‌بالینی و تحقیقاتی اولیه روی انسان، تزریق داخل‌مفصلی اگزوزوم‌های مشتق از سلول‌های بنیادی به بیماران مبتلا به شانه یخ زده، منجر به کاهش درد، افزایش دامنه حرکتی شانه و بهبود عملکرد مفصل شده است. با توجه به ماهیت غیرتهاجمی، زیست‌سازگار و هدفمند اگزوزوم‌تراپی، این روش می‌تواند در آینده به‌عنوان جایگزینی مؤثر برای تزریق‌های استروئیدی یا حتی جراحی در بیماران مقاوم به درمان‌های کلاسیک مورد استفاده قرار گیرد.