آتروفی واژن (Vaginal Atrophy): مشکل خاموش اما قابل درمان

آتروفی واژن چیست؟

آتروفی واژن یکی از مشکلات شایع در میان زنان، به‌ویژه در دوران یائسگی است، اما به‌دلیل ماهیت خصوصی آن، بسیاری از زنان از بیان علائم خودداری می‌کنند. این وضعیت با نازک و خشک شدن بافت واژن همراه است و معمولاً به‌دلیل کاهش سطح هورمون استروژن در بدن رخ می‌دهد. استروژن نقش کلیدی در حفظ ضخامت، رطوبت، خاصیت ارتجاعی و سلامت بافت‌های واژن دارد؛ وقتی این هورمون کاهش می‌یابد، ساختار طبیعی واژن دچار تغییر می‌شود.

آتروفی واژن تنها یک مشکل فیزیکی نیست؛ بسیاری از زنان آن را با کاهش اعتماد به نفس، اختلال در روابط زناشویی و افت کیفیت زندگی تجربه می‌کنند. خوشبختانه، امروزه گزینه‌های درمانی متنوع و مؤثری در دسترس است.

علائم آتروفی واژن

علائم این وضعیت ممکن است به تدریج ظاهر شوند و شدت آن‌ها از فردی به فرد دیگر متفاوت است. رایج‌ترین علائم عبارتند از:

• خشکی واژن که اغلب با سوزش یا خارش همراه است
• درد در هنگام نزدیکی جنسی، که گاهی منجر به پرهیز از روابط زناشویی می‌شود
• ترشحات غیرمعمول یا کاهش ترشحات طبیعی واژینال
• احساس سوزش هنگام ادرار، تکرر ادرار یا ابتلا به عفونت‌های مکرر دستگاه ادراری

این علائم معمولاً در اثر کم شدن جریان خون، کاهش تولید کلاژن و نازک شدن بافت پوششی واژن ایجاد می‌شوند.

علل و عوامل خطر

مهم‌ترین علت آتروفی واژن، کاهش سطح استروژن در بدن است. این کاهش ممکن است به‌صورت طبیعی در یائسگی اتفاق بیفتد، یا به‌دنبال شرایط خاص مانند:

• زایمان و شیردهی
• درمان‌های ضدسرطان مانند شیمی‌درمانی و پرتودرمانی
• جراحی تخمدان‌ها
• استفاده از داروهای ضد هورمونی (مثل تاموکسیفن)
• سندروم تخمدان پلی‌کیستیک (در برخی موارد)

درمان آتروفی واژن: از کرم‌های موضعی تا سلول‌درمانی

درمان آتروفی واژن بستگی به شدت علائم و وضعیت عمومی بیمار دارد. رویکردهای درمانی به دو دسته‌ی کلاسیک و نوین تقسیم می‌شوند.

۱. درمان‌های کلاسیک

درمان‌های رایج شامل موارد زیر هستند:

کرم‌ها و حلقه‌های استروژنی واژینال: این محصولات با رساندن مستقیم استروژن به بافت واژن باعث ترمیم بافت، افزایش رطوبت و کاهش درد می‌شوند. از آنجایی که مقدار هورمون در این روش کم و موضعی است، اغلب برای اغلب زنان بی‌خطر تلقی می‌شود.

مرطوب‌کننده‌ها و لوبریکانت‌ها: برای بهبود ناراحتی هنگام نزدیکی کاربرد دارند، اما اثر درمانی ندارند و باید به‌طور مرتب استفاده شوند.

درمان خوراکی هورمونی: در زنانی که علائم شدید یائسگی دارند، ممکن است استروژن به‌صورت خوراکی تجویز شود. البته این روش باید با احتیاط و بررسی دقیق پزشکی انجام شود.

۲. روش‌های نوین و پیشرفته

یکی از نوآورانه‌ترین روش‌های درمان آتروفی واژن، سلول‌درمانی یا درمان با سلول‌های بنیادی است.

سلول‌درمانی در آتروفی واژن

در این روش از سلول‌های بنیادی مزانشیمی (معمولاً استخراج‌شده از بافت چربی یا مغز استخوان) استفاده می‌شود. این سلول‌ها توانایی تمایز به انواع سلول‌های بافتی را دارند و می‌توانند موجب بازسازی و ترمیم بافت آسیب‌دیده واژن شوند.

در مطالعات اخیر، تزریق موضعی سلول‌های بنیادی به ناحیه واژینال باعث بهبود ضخامت اپیتلیوم، افزایش عروق خونی و کاهش التهاب شده است. این رویکرد به‌ویژه در زنانی که نمی‌توانند از هورمون‌ها استفاده کنند (مانند بیماران سرطانی)، یک گزینه امیدوارکننده به حساب می‌آید.

آیا آتروفی واژن قابل پیشگیری است؟

تا حدی بله. با رعایت برخی نکات می‌توان از پیشرفت این وضعیت جلوگیری یا آن را به تأخیر انداخت:

• فعالیت جنسی منظم، که جریان خون به بافت واژن را حفظ می‌کند
• پرهیز از سیگار
• استفاده از مرطوب‌کننده‌های واژینال پس از یائسگی
• مراجعه منظم به پزشک برای غربالگری و مشاوره

آتروفی واژن یک عارضه نسبتاً شایع ولی قابل درمان است که نباید از آن خجالت کشید یا آن را نادیده گرفت. با پیشرفت علم پزشکی، روش‌های مؤثری برای درمان این بیماری در دسترس است؛ از داروهای موضعی گرفته تا درمان‌های پیشرفته مانند سلول‌درمانی. مهم‌ترین نکته این است که بانوان با مشاهده علائم، در اسرع وقت با پزشک مشورت کنند و گزینه‌های درمانی مناسب را با توجه به شرایط خود انتخاب نمایند.